“Pazarka” – neolitska boginja plodnosti

Prilikom radova na postavljanju gasovodne mreže od Kopaonika preko Raške, u ataru sela Požežina kod Novog Pazara, otkriven je bogat arheološki materijal među kojim se posebno izdvaja neolitska figurina iz ranovinčanskog perioda. Ovaj dragoceni nalaz, koji su arheolozi Muzeja „Ras“ nazvali „Pazarka“, izazvao je veliko interesovanje javnosti jer se radi o jedinstvenom predmetu koji do sada nije bio deo muzejske zbirke.

Najčešće tumačenje figuralne umetnosti iz neolita jeste prikaz boginje Velike Majke – Magna Mater, simbola plodnosti i života, što figurinu smešta u kontekst ritualnih praksi i religijskih uverenja ranih zajednica proizvođača hrane. Međutim, „Pazarka“ se izdvaja nesvakidašnjim izgledom: iako ima ženske oblike, ukrašena je ovnujskim rogovima, što je čini mitskim bićem i sakralnim predmetom posebne simbolike.

Arheolog Mustafa Baltić ističe da kombinacija muškog simbola rogova i ženskih atributa otvara prostor za novo tumačenje, u kojem se kao jedno od mogućih značenja prepoznaje vitalnost.

Zbog svoje jedinstvenosti i činjenice da je prva figurina ovog tipa u Muzeju „Ras“, „Pazarka“ je ubrzo postala atrakcija i privukla stotine posetilaca. Rasprave o njenoj rodnoj pripadnosti dale su joj potpuno novi identitet u savremenom vremenu. U eri u kojoj pitanja roda, pola i identiteta zauzimaju centralno mesto u društvenim debatama, „Pazarka“ je prevazišla okvire arheološkog nalaza i postala simbol kroz koji se ogledaju savremene identitetske politike.

Time je neolitska boginja plodnosti, nastala pre više hiljada godina, dobila neočekivanu ulogu u aktuelnim raspravama o tome kako danas razumemo i gradimo svoj identitet.